بادمیده شدن روح انقلاب اسلامی توسط معمارکبیر آن نویدسرآغازحکومت جهان شمول عدل الهی رامی داد درهمان ابتدای تولداین نظام الهی،حضرت امام خمینی (ره)برای زدودن فقرومحرومیت ازچهره معصوم ایران سرافراز باهمتی مضاعف وباتشکیل نهادهای متعددحکومتی ومردمی همه ملت ایران رابرای کاری مضاعف فراخواند؛چراکه اگرنبوداراده ایی محکم این همه کارهای عظیم نظیر پیروزی انقلاب اسلامی،هشت سال دفاع مقدس،سازندگی،دانش هسته ایی،شوروشعورسیاسی و...هیچکدام بااین همه موفقیت محقق نمی گردیدند.ازمهمترین این نهادهاکه دراکثرحوزه های اجتماعی،فرهنگی،عمرانی،بهداشتی،کشاورزی وحتی دفاعی نقش موثری ایفانمود جهاد سازندگی است.

پیام حضرت امام خمینی (ره) به ملت ایران در مورد تشکیل جهاد سازندگی در تاریخ 26/3/1358 بسم الله الرحمن الرحیم ما در مشکلات باید متوسل بشویم به ملت، ملتی که بحمدالله مهیا برای کمک و فداکاری بوده و هستند. با فداکاری ملت، بحمدالله مراحلی را که بسیار اهمیت داشت پشت سر گذاشتیم. موانع مرتفع شد، خائنین رفتند و اگر تتمه ای هم باشد با همت ملت خواهند رفت. لکن این دیوار شیطانی بزرگ شکست، پشت آن دیوار خرابیها زیاد هست و ما باید به همت ملت آن خرابیها را ترمیم کنیم.

ناچاریم که به ملت متوجه بشویم برای سازندگی، برای اینکه ترمیم کنیم این خرابیها که در طول مدت حکومت جائر پهلوی در مملکت ما حاصل شده است و بحمدالله، ملت ما را به این سازندگی مهیا بودن خودشان را اعلام کرده اند. دانشجوهای عزیز، متخصصین، مهندسین و بازاری، کشاورز، همه قشرهای ملت داوطلب برای این است که ایرانی که بطور مخروبه بدست ما آمده است، بسازند. از این جهت باید ما بگوییم یک جهاد سازندگی، موسوم کنیم این جهاد را به جهاد سازندگی که همه قشرهای ملت، زن و مرد، پیر و جوان، دانشگاهی و دانشجو، مهندسین و متخصصین، شهری و دهاتی همه با هم باید تشریک مساعی کنند و این ایران را که خراب شده است، بسازند و البته آن جاهایی که بیشتر خرابی هست، مثل آنجاهایی که روستاها، جاهایی که مساکن عشایر هست، دهات دور افتاده که تقریباً هر کدام از گروهها می آیند شکایت از وضعشان دارند می گویند، برق نداریم، خانه نداریم، آب نداریم، آسفالت نداریم، بهداری نداریم و همه هم صحیح می گویند، بنابراین بوده است که اینطور ایران را خراب کنند و الان که بحمدالله آن سد شکسته شد، برای مرحله ثانی که مرحله سازندگی است ما دستمان را پیش ملت دراز می کنیم و از ملت می خواهیم که همه در این نهضت شرکت کنند و همه دست برادری به هم بدهند و این سازندگی و جهادسازندگی را شروع کنند و البته مأمورین دولت د رهر جا آنها هم مردم با آنها تشریک مساعی کنند. در تحت نظر اشخاص کارشناس، مأمورین دولت کارها را انجام بدهند و روحانیونی که در همه جا در بلاد بحمدالله هستند، در این امر آنها هم تشریک مساعی کنند نظارت کنند.

و من به همه ملت، به همه اشخاص که در این روستاها و دهات به سر می برند پس از اینکه به همه شان دعا می کنم و عرض ارادت، یک سفارش دارم و آن اینکه توجه کنند کسانی که برای ساختن و برای سازندگی و برای جهاد سازندگی در دهات می آیند، در روستاها می آیند، توجه کنند که مبادا خدای نخواسته در بین آنها یک اشخاصی باشد که به خلاف رویه ملت، بر خلاف اسلام مسایلی داشته باشند. اگر یک همچو اشخاص دیدند فوراً آنها را از ده کنار بگذارند و نگذارند در بین جوانهای ما، در بین روستائیان ما تبلیغات سویی بکنند. انشاء الله خداوند به همه ملت و به همه کسانی که در این راه تشریک مساعی می کنند و این وظیفه اخلاقی-شرعی را ادا می کنند به همه توفیق عنایت کند. همه موفق باشند که در این جهاد شرکت کنند و آن خرابه ها را بسازند و برادران خودشان را کمک کنند که شاید هیچ عبادتی بالاتر از این عبادت نباشد، بلکه من می خواهم از اشخاصی که برای زیارتها، برای مکه معظمه، برای مدینه منوره می خواهند بروند، لکن بطور استجاب می خواهند بروند، من می خواهم از آنها تقاضا کنم که شما برای ثواب می خواهید بروید مکه مشرف بشوید، می خواهید بروید مدینه منوره، عتبات عالیات مشرف بشوید، امروز ثوابی بالاتر از اینکه به برادرهای خودتان کمک کنید و این سازندگی را همه با هم شروع کنید که ایران خودتان درست ساخته بشود و برادرهای خودتان نجات پیدا کنند.

خداوند به همه شما اجر عنایت می کند و همان ثوابی را که شما زا زیارتها می خواهید، خداوند به شما در این جهاد خواهد داد. والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته روح الله الموسوی الخمینی با پیام تاریخی مورخه 26/3/1358 بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) در روز 27/3/1358 با هدف بسیج امکانات و استعدادهای مردم و دولت برای همکاری در امور تهیه و اجرای موثر و سریع طرحهای سازندگی و احیای جامعه در کلیه ابعاد معنوی و مادی آن با توجه و تأکید بر نیازهای روستاها و نقاط دور افتاده مملکت تشکیل گردید. زمانیکه انقلاب اسلامی ایران با گذر ازمرحله اول پیروزی خود به رهبری قاطعانه امام خمینی و شرکت وسیع مردم در براندازی نظام استبدادی وارد مرحله دوم خود در جهت ایجاد نظام توحیدی گردیده بود که به منظور سرعت بخشیدن به چنین حرکتی، جهاد سازندگی به خواست گروههای انقلابی و به پیشنهاد دولت موقت جمهوری اسلامی و تأیید شورای انقلاب اسلامی و به دعوت امام از گروههای مختلف مردم آغاز بکار نموده است و علیرغم ناملایمات فراوان که دشمنان این انقلاب بر مردم ایران تحمیل نموده اند.

فرزندان صادق جهاد سازندگی توانستند هم در سازندگی روستاها و مناطق محروم به عمران و آبادانی پردازند و هم در مناطق جنگی و بازسازی مناطق خسارت دیده آن شگفتی ها آفرینند و پس از سربلندی از همه آزمایشات در مورخه 8/9/1362 وزارت جهاد سازندگی با اهداف حرکت بسوی استقلال و خودکفایی کشور و با تلاش در جهت بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی روستاها و مناطق عشایری از طریق توسعه کشاورزی، دامداری، صنایع روستایی و بازسازی ویرانیها با همکاری دستگاههای اجرایی مربوطه و اقشار مختلف، ایجاد زمینه جهت رشد شخصیت والای انسانی روستائیان از طریق مشارکت و همکاری آنان در فعالیتهای روستایی و بسیج اقشار مردم جهت سازندگی روستاها و فراهم کردن امکان تلاش برای نیروهای مومن و ایثارگر جامعه و رشد و تکامل آنها از طریق مجلس محترم شورای اسلامی تشکیل گردید. و سپس طبق قانون تفکیک وظایف وزارتین کشاورزی و جهاد سازندگی مصوب 11/6/1369 مجلس شورای اسلامی کلیه امور مربوط به زراعت، آب و خاک داخل مزرعه و هیأت های هفت نفره بر عهده وزارت کشاورزی و امور مربوط به احیا و گسترش و بهره برداری از منابع طبیعی (جنگل، مرتع، شیلات و آبخیزداری)، امور دام و طیور و عمران روستایی، بهسازی، آبرسانی روستاها و صنایع روستایی به جهاد سازندگی واگذار گردید.

وزارت کشاورزی با حدود 70 سال سابقه فعالیت، الحاقات و انتزاعات مختلفی را در خود تجربه نموده است بطوریکه وزارتخانه هایی چون فلاحت، اصلاحات اراضی و تعاون روستایی، منابع طبیعی و تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی تشکیل گردیده اند و در مقاطع زمانی مختلف وزارتخانه ای اخیرالذکر یا در وزارت کشاورزی و یا در وزارتخانه های دیگری چون جهاد سازندگی و ... ادغام گردیده اند. بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی در مورخ 6/10/1379 و در راستای اصلاح و بهسازی تشکیلات دولت و به منظور فراهم آوردن موجبات توسعه پایدار کشاورزی و منابع طبیعی و افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی در جهت امنیت غذایی، رشد سرمایه گذاری، عمران و توسعه روستاها و مناطق عشایری و در جهت انسجام بخشیدن به برنامه ها و سیاستها و رعایت پیوستگی وظایف و استفاده بهینه از امکانات و نیروی انسانی موجود، وزارتخانه های جهاد سازندگی و کشاورزی ادغام ( وزرات جهاد کشاورزی با کلیه اختیارات و وظایفی که وزارتخانه های مذکور به موجب قوانین و مقررات مختلف دارا بوده تشکیل گردید) و شرح وظایف تفضیلی وزارت جهاد کشاورزی طبق مصوبه 25/4/1381 هیئت محترم وزیران شامل موارد ذیل می باشد: 1. سیاست گذاری، برنامه ریزی و نظارت بخش کشاورزی، توسعه و عمران روستاها؛ 2. امور پژوهش، آموزش و ترویج کشاورزی؛ 3. بهره برداری از فنون پیشرفته بیوتکنولوژی ومهندسی ژنتیک در بخش کشاورزی، تدوین شیوه های مناسب و استفاده از فناوری نوین توسعه کشاورزی و دامی متناسب با شرایط اقلیمی و جغرافیایی کشور؛ 4. افزایش بهره وری، کاهش ضایعات و بهبود کیفی محصولات و فرآورده های بخش کشاورزی؛ 5. مایه ها، سرم ها و مواد بیولوژیک لازم برای پیشگیری و مبارزه با بیماریهای دامی، آبزیان و بیماریها مشترک انسان و دام و و تولید بهینه آنها در کشور؛ 6. امور منابع طبیعی و آبخیزداری؛ 7. امور زیربنایی و توسعه روستایی؛ 8. امور کشاورزی، دام و آبزیان؛ 9. امور حمایتی. به لحاظ گستردگی فعالیتها و موفقیتهای چشمگیر وزارت جهاد کشاورزی درحوزه های مختلف تولید به استناد ( کتاب جهاد سازندگی در آئینه آمار )آنچه ذیلا اشاره میگردد قسمتی از عملکردفرزندان شجاع حهاد سازندگی درطول هشت سال دفاع مقدس است.

البته عملیات بازسازی مناطق آسیب دیده جنگی شامل هزاران پروژه فنی وزیربنایی وخدماتی درجهت بازگرداندن حیات کشاورزی ومنابع طبیعی منطقه مانند:لایروبی کانال بهمنشیر،طرحهای منابع طبیعی و آبخیزداری،دام وطیور،ترویجی و تحقیقاتی،بهسازی روستاهاو بازسازی و نوسازی ابنیه های عمومی روستاها و فعالیتهای فرهنگی واجتماعی بنظرمی رسد ارزش آنها کمترازاصل دفاع مقدس نباشد. اقدامات جهادسازندگی درابتدای حضوردرجنگ 1-راه اندازی پادگان حمیدیه. 2-احداث خندق دفاعی دراطراف اهواز. 3-احداث سنگرهای اجتماعی درشهراهواز. 4- احداث جاده وحدت. 5-جمع آوری،ارسال وتوزیع کمکهای مردمی. سیرتکاملی تشکیلات پشتیبانی ومهندسی جنگ 1-تشکیل قرارگاه کربلا 2-تشکیل قرارگاه نجف 3-تشکیل قرارگاه حمزه 4-تشکیل قرارگاه نوح نبی(ع) 5-تشکیل قرارگاه رمضان اگرچه به علت عدم وجود آمار واطلاعات مدون ، گزارش عملکرد واقعی جهادسازندگی در طول هشت سال دفاع مقدس موجود نمی باشد لیکن ازجمعبندی آمار های موجود درجهاد استانها بخشی ازاین عملکرد به شرح جداول ذیل اعلام می گردد: فعالیتهای مهندسی رزمی و پشتیبانی جنگ جهاد سازندگی به تفکیک عملیات طی هشت سال دفاع مقدس ردیف نام عملیات تعداد افراد ستادها(نفر) طول جاده تعمیری و احداثی (کیلو متر) طول خاکریزهای احداثی (کیلومتر) تعداد پله های احداثی (دهنه) تعداد سایتهای احداثی (سایت) 1 ثامن الائمه 1650 107 116 6 * 2 طریق القدس 1500 327.5 306 12 * 3 فتح المبین 5545 919 481 130 1 4 بیت المقدس 7580 702 557 * 2 5 رمضان 4560 505 163 * * 6 مسلم بن عقیل 11115 157 48.5 87 1 7 محرم 1568 133 143 51 1 8 والفجر 5430 1005.3 79.5 49 1 جمع 28948 3855.8 1894 * 6 * : آمار در دسترس نیست فعالیتهای مهندسی رزمی و پشتیبانی جنگ جهاد سازندگی به تفکیک عملیات طی هشت سال دفاع مقدس ردیف نام عملیات تعداد باند هلی کوپتر احداثی (باند) تعداد اوژانس های احداثی (واحد) تعداد سنگر های احداثی (مورد) تعداد حمامهای صحرایی احداثی (باب) تعداد چاههای عمیق و نیمه عمیق احداثی(حلقه) 1 ثامن الائمه * 7 150 * * 2 طریق القدس 3 3 * 2 4 3 فتح المبین 11 10 23450 14 4 4 بیت المقدس 2 14 * 3 3 5 رمضان 7 8 2548 8 * 6 مسلم بن عقیل 3 4 30 1 * 7 محرم 1 1 1100 3 * 8 والفجر 2 9 300 18 7 جمع 29 56 * 49 19 * : آمار در دسترس نیست وضعیت جهاد سازندگی در زمینه نیروی انسانی به تفکیک استان طی دوران هشت سال دفاع مقدس ردیف شرح شهید(نفر) جاوید الاثر(نفر) جانباز و مجروح(نفر) آزاده(نفر) 1 آذربایجان شرقی 180 0 500 15 2 آذربایجان غربی 56 1 85 28 3 اردبیل 8 0 33 3 4 اصفهان 554 27 337 36 5 ایلام 16 0 78 1 6 بوشهر 50 3 400 16 7 تهران 235 10 1000 16 8 چهار محال و بختیاری 0 0 0 0 9 خراسان 350 12 650 40 10 خوزستان 148 7 53 13 11 زنجان 32 0 77 3 12 سمنان 101 7 189 12 13 سیستان و بلوچستان 46 0 220 7 14 فارس 198 1 1600 9 15 قزوین 16 1 96 0 16 قم 31 1 50 0 17 کردستان 26 0 31 0 18 کرمان 98 4 145 19 19 کرمانشاه 111 0 236 32 20 کهکیلویه و بویر احمد 42 0 235 8 21 گلستان 46 0 398 36 21 گیلان 57 6 865 3 23 لرستان 76 1 871 12 24 مازندران 148 6 1298 3 25 مرکزی 66 1 175 9 26 هرمزگان 9 0 24 2 27 همدان 80 9 300 2 28 یزد 45 1 101 12 جمع(1) 2825 98 10047 327 1- آمار چهار محال و بختیاری منظور نشده است اهم عملکرد پشتیبانی ومهنسی جنگ جهاد سازندگی طی هشت سال دفاع مقدس 1-حضورفعال درعملیاتهای زیر: -عملیات ثامن الائمه - عملیات طریق القدس - عملیات فتح المبین -عملیات بیت المقدس -عملیات رمضان -عملیات ویژه خیبر -عملیات والفجر8 -عملیات کربلای 5 2-اقدامات مهندسی جنگ درغرب وشمال غرب کشور 3-اجرای پروژه های مهم زیر درمناطق جنگی: -پل بعثت -پل خیبر -پل قادر -جاده وحدت -جاده سیدالشهداء -احداث جاده های تدارکاتی بطول 44445کیلومتر. -احداث خاکریزودژ به طول 55/43325کیلومتر. -حفرکانال به طول 72/7008 کیلومتر. -احداث پل وآبراهه 7098دهنه. -احداث پناهگاه وزاغه مهمات 32775مورد. -احداث باندفرودگاه واسکله 278مورد. - احداث سکوی پرتاب موشک 6824مورد. - احداث حمام واورژانس صحرائی 1130مورد. سرویس ادوات راهسازی 5367196مورد. اعزام کمپرسی وماشینهای راهسازی 98962دستگاه. -جذب کمکهای مردمی شامل هزاران تن موادخوراکی وانواع کمپوت وکنسرو،لباس نظامی وپتو،دام زنده ومیلیاردهاریال جواهرات وکمکهای نقدی.(لازم به ذکراست کلیه آمارفوق به تفکیک استانهای مختلف موجود است.)
منبع : ( جهاد سازندگی در َآئینه آمار ) انتشارات معاونت طرح و برنامه ریزی وزارت جهاد سازندگی 1376

رحمت چوپانی